Literacki Nobel 2006! – Orhan Pamuk

Szwedzka Akademia Królewska uhonorowała nagrodą Nobla tureckiego pisarza Orhana Pamuka. Po polsku ukazała się jego jedna powieść (tłum. Anna Polat) wydana nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Przeczytaj fragment książki

W uzasadnieniu werdyktu czytamy, że nagrodzono pisarza "który w poszukiwaniu melancholijnej duszy swojego rodzinnego miasta odkrył nowe symbole zderzenia i przenikania się kultur".

Wydawnictwo Literackie planuje kolejne przekłady książek Orhana Pamuka: Nazywam się Czerwień (2007, tłum. Danuta Chmielowska) oraz Nowe Życie (2008).

O Śniegu powiedzieli:

Śnieg uchodzi na jego najlepszą powieść. Największe zaskoczenie wywołuje to, jak bardzo "rosyjska" jest ta książka. Podczas lektury nie sposób oprzeć się wrażeniu, że mamy do czynienia z dziełem zainspirowanym twórczością wielkich dziewiętnastowiecznych pisarzy rosyjskich. "Dokąd pędzisz, Rosjo?" - pytał autor Martwych dusz Mikołaj Gogol. Orhan Pamuk zdaje się pytać: "Dokąd zmierzasz, Turcjo?.
Aleksander Kaczorowski, Gazeta Wyborcza

Puczyści i zamachowcy… Z prasowego artykułu Orhan Pamuk buduje wielką i ważną powieść.
„Süddeutsche Zeitung”

Fantastyczny i realistyczny zarazem obraz współczesnej Turcji.
„Die Zeit”

Reportaż przemieniony w baśń. Śnieg to groteskowa, okrutna, piekielnie komiczna książka, polityczna farsa, w której człowiek nigdy nie stoi po właściwej stronie, rozdarty między śmiechem a płaczem…
„Der Tagesspiegel”

To, co dzieje się w małej podupadłej anatolijskiej mieścinie, której nazwy nigdy nawet nie słyszeliśmy, nie może być nam obojętne, twierdzi Orhan Pamuk. Po przeczytaniu Śniegu przyznajemy mu absolutną rację. To nie cud. To literatura.
„Frankfurter Allgemeine Zeitung”

Na ponad pięciuset stronach tego niezwykle ambitnego dzieła jest ciemna prawda o człowieku, czerwona krew, obrazy malownicze jak w Don Kichocie… Ta powieść zabłąkała się w anatolijskim labiryncie niestałych islamistów, umięśnionych kemalistów, tajnych agentów, przekupnych policjantów, pięknych dziewcząt, które – nie chcąc zdjąć chust w ojcowskim domu – składają swe życie w ofierze. Zabłąkała się w zimnej nocy i śniegu, który spowija wszystko… Śnieg to próba sił, baśń tragikomiczna, opera w stylu buffo, puszka Pandory... Powieść zarazem orientalna i postmodernistyczna.
„Le Figaro”

Opowieść o tym, jak trudno jest zrozumieć cierpienie i miłość innego.
„L’Express” 

Śnieg i strzały z pistoletu. Polityka i poezja. Totalna wolność myśli i słowa, tak źle widziana w Turcji. „Libération”
Ten wielogłosowy thriller otwiera sezam tureckiej mozaiki i zachęca do dialogu… Niszczona i podkopywana od wewnątrz współczesna Turcja nie może być szczęśliwa: taki jest ukryty przekaz tej bogatej w znaczenia powieści. 
„Le Point” 

Tragiczne aspekty rzeczywistości współczesnej Turcji: oportunizm, napięcie między sekularyzmem i radykalizacją politycznego islamu, kulturalne podziały między prozachodnią elitą oraz oddanymi tradycji masami. 
John Updike, „The New Yorker”

W tej powieści pobrzmiewają echa największych dzieł światowej klasyki: Opowieści Tysiąca i Jednej Nocy, Decameronu Giovanniego Boccaccia i Rękopisu znaleziony w Saragossie Jana Potockiego. Przywołuje ich sprośny komizm, zawiłą konstrukcję i mistyczne podteksty. 
„The Washington Post”

Powieść mocno osadzona w rzeczywistości. Spór między laicyzmem a fanatyzmem religijnym prowadzony z subtelnym lecz bolesnym wglądem w ludzką słabość, która może leżeć u podstaw zarówno pierwszego, jak i drugiego.
„The Times”

Kim jest Orhan Pamuk?

Orhan Pamuk – najwybitniejszy współczesny powieściopisarz turecki, laureat literackiej Nagrody Nobla. Jego książki przetłumaczono na ponad 40 języków. Ich łączna sprzedaż kształtuje się na poziomie dwóch milionów egzemplarzy. 

Urodził się 7 czerwca 1952 roku w Stambule. Studiował architekturę i dziennikarstwo. Trzy lata spędził na stypendium w USA. Rozgłos pisarski zaczął zdobywać w latach dziewięćdziesiątych. Jedna z jego powieści została wówczas zekranizowana; inna - Yeni Hayat – stała się tureckim bestsellerem wszechczasów. Powieści Orhana Pamuka były wielokrotnie nagradzane, tak w Turcji jak i za granicą. W 2003 roku został przyznano mu najbardziej lukratywną nagrodę literacką IMPAC Dublin Award, w ubiegłym - pokojową nagrodę podczas Targów Książki we Frankfurcie.

Pisarz często wypowiada się na ważne i drażliwe tematy społeczno-polityczne. W 1989 roku, gdy Ajatollah Homeini rzucił śmiertelną klątwę na Salmana Rushdiego za przestępstwo apostazji, Orhan Pamuk jako pierwszy pisarz z muzułmańskiego kraju wystąpił w obronie autora Szatańskich wersetów. W grudniu 1998 roku odmówił przyjęcia tytułu „artysty państwowego”. „Przez całe lata krytykowałem państwo za podyktowane ograniczonym nacjonalizmem wtrącanie do więzień pisarzy, by w ten sposób rozwiązać siłą problem kurdyjski”, uzasadnił swą decyzję. W bieżącym roku zakończył się proces o oczernianie Turcji, wytoczony mu przez rząd turecki. Przyczyną procesu był wywiad udzielony jednej ze szwajcarskich gazet, w którym pisarz wspominał o ludobójstwie dokonanym przez Turków na ludności ormiańskiej podczas I wojny światowej.

W powieściach Orhana Pamuka często pojawia się wątek poczucia rozbicia lub utraty tożsamości, wywołanej przez konflikt między europejskimi a muzułmańskimi wartościami. Dotykają one głęboko zakorzenionego problemu napięcia między Wschodem a Zachodem, religijną tradycją a sekularyzmem. Europejczycy i Amerykanie od dawna uważają Orhana Pamuka za drogmana - przewodnika i tłumacza po niezrozumiałym dla przedstawicieli zachodniej cywilizacji Wschodzie. 

(fot. Jerry Bauer)

WIĘCEJ (pdf)

Nakładem Wydawnictwa Literackiego ukażą się dwie książki Orhana Pamuka: Nazywam się Czerwień (2007, tłum. Danuta Chmielowska) oraz Nowe Życie (2008). 

Orhan Pamuk, Nazywam się Czerwień, tłum. Danuta Chmielowska

„Nazywam się Czerwień” to historia kryminalna rozgrywająca się w czasach panowania sułtana Murata III. Opowiada o otomańskich i perskich artystach, i ich widzeniu wschodniego świata, ale jest również powieścią o miłości i sagą rodzinną. 

Istambuł, rok 1591. Główny bohater, Black, zostaje wezwany do Istambułu po dwunastoletniej nieobecności - podróżach do Persji i oddalonych zakątków imperium. Wzywa go jego wujek ze strony matki, Enishte Effendi – mistrz manuskryptów tworzonych dla sułtana i ojciec dawnej miłości Blacka – Shekure’y – której ręki odmówił siostrzeńcowi. Black to były członek studia miniatur, malujący arcydzieła dla sułtana. Miniaturzyści są wybraną grupą ludzi; ich zadaniem jest tworzenie ilustracji do starych dzieł tureckich. Czterech z nich: Butterfly, Stork, Olive i Elegant (to ich pseudonimy) zostają zatrudnieni do tajnego projektu, nadzorowanego przez samego sułtana. Ma to być stworzenie na tysięczną rocznicę ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny (622 r. n.e.) ilustrowanej książki w stylu „wenecjańskim”.

Orhan Pamuk, Nowe Życie

Osman to młody student, którego dręczy obsesja na punkcie pewnej książki. Powód? Oddajmy głos głównemu bohaterowi: „Przeczytałem tę książkę pewnego dnia i całe moje życie zmieniło się”. Skutki? Chłopiec znika z domu, porzuca studia i wyrusza na poszukiwanie najgłębiej skrywanych tajemnic książki. Nie ulega wątpliwości, że z lekturą wiąże się niebezpieczeństwo. Wyprawa obfituje w sensacyjne wydarzenia: morderstwa, zniknięcia bohaterów, spiski i tajemne stowarzyszenia. Równolegle bohater odbywa podróż w głąb samego siebie, rozważa zagadnienia towarzyszące człowiekowi od wieków: miłość, nienawiść, istota szczęścia, upływ czasu. 

Książka podejmuje temat ważny i trudny, a mianowicie problem narodu zawieszonego między Wschodem a Zachodem, problem o którym wielokrotnie mówi turecki pisarza w swych powieściach. 

Tytułowe „nowe życie” to życie bohatera, które pod wpływem tajemniczej książki zostaje kompletnie zmienione. Co to za tekst? Na czym polega ta zmiana? Czytelnik dowiaduje się tego na końcu powieści, tajemnica zostanie rozwiązana niezwykle oryginalnie i zaskakująco…