Dziesięciolecie wydania i specjalna edycja „Ksiąg Jakubowych”

18.06.2024

Mija dokładnie 10 lat od momentu, gdy w 2014 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazały się Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk. Do dzisiaj tylko w Polsce ta monumentalna powieść o XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej i charyzmatycznym, samozwańczym Mesjaszu Jakubie Franku znalazła ponad 500 tysięcy czytelników. Na świecie zaś za sprawą tłumaczeń na piętnaście języków nakład przekroczył milion egzemplarzy. Nie ma wątpliwości, że to jedno z najważniejszych polskich dzieł literackich początku XXI wieku, które nie tylko wzmocniło pozycję autorki wśród najwybitniejszych twórców współczesnej światowej literatury, ale przesądziło o przyznaniu Oldze Tokarczuk Literackiej Nagrody Nobla w 2019 roku.

Z okazji dziesięciolecia Wydawnictwo Literackie zapowiada wyjątkową edycję Ksiąg Jakubowych. Czytelnicy mogą już zamawiać okolicznościowe wydanie wyłącznie w księgarni Wydawnictwa Literackiego, mając do wyboru dwa warianty zakupu:

- wersja jubileuszowa – nowe wydanie powieści w ograniczonym nakładzie;

- wersja jubileuszowa limitowana – nowe wydanie powieści w eleganckim pudełku, z rocznicową pieczątką i autografem noblistki.

Opus magnum Olgi Tokarczuk

W 2014 roku, gdy pierwsze egzemplarze Ksiąg Jakubowych trafiły do księgarń, niemal od razu dla czytelników i krytyków literackich stało się jasne, że właśnie nastąpiło coś przełomowego. W recenzjach podkreślano rozmach powieści, oddanie ducha epoki oraz niezwykłą staranność w opowiedzeniu losów Jakuba Franka. Szybko też dostrzeżono, że Tokarczuk podjęła w Księgach… dialog z polską tradycją literacką i skutecznie wypełniła wiele luk w obrazie Rzeczpospolitej na dobre zakorzenionym w zbiorowej wyobraźni. Profesor Przemysław Czapliński podkreślał związki Ksiąg Jakubowych ze spuścizną Henryka Sienkiewicza:

„Powieść Tokarczuk rewoltuje obraz życia religijnego w XVIII w., ale też odmienia postrzeganie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Rewizję swoją pisarka rozgrywa na rewersie Trylogii. Sienkiewicz, chcąc uzyskać obraz wyidealizowany, musiał przedstawić Polskę szlachecką z perspektywy szlacheckiej – podrzędna pozycja kobiet, dominacja jednego wyznania, okrutna hierarchia społeczna, dystrybucja bogactwa i biedy nabierały charakteru koniecznego. W Księgach Jakubowych konieczność znika, więc hierarchia odsłania się jako przemoc. U Sienkiewicza wojna wkraczająca do Polski jest zakłóceniem dobrego ładu. W powieści Tokarczuk, dziejącej się sto lat później, porządek społeczny pozostał bez zmian, ale jawi się on jako mieszanina bałaganu i przemocy w majestacie prawa. (…) Znane było w niej zjawisko «biegunów», czyli chłopów zbiegłych od pana. Taki właśnie zbiegły niewolnik trafia do księdza Chmielowskiego. Uciekł z domu, bo musiał odpracowywać siedem dni na pańskim. Złapano go, surowo ukarano, ożeniono pod przymusem. Znowu uciekł. Znowu został złapany, pobity do nieprzytomności i pozostawiony na mrozie. Jego twarz – oszpecona, pokiereszowana, spotworniała – jest zakrytym obliczem tamtej Rzeczypospolitej. Wiedza o społeczeństwie XVIII-wiecznej Polski współwystępuje w powieści Tokarczuk z praktyką wrażliwości. Dlatego chciałoby się, aby w spisie lektur do Potopu dodano Księgi Jakubowe”.

Nie tylko polskość i polska historia. Okazało się, że powieść jest uniwersalna, a poruszaną problematyką potrafi porwać także przedstawicieli innych narodów. Już w rok po premierze ukazuje się pierwsze tłumaczenie – na język szwedzki – dokonane przez Jana Henrika Swahna. Wkrótce potem Księgi Jakubowe pojawiają się po czesku (2016), serbsku (2017), francusku (2018), chorwacku (2018), niemiecku (2019), gruzińsku (2020), niderlandzku (2020), ukraińsku (2020), hebrajsku (2020), angielsku (2021), węgiersku (2022), hiszpańsku (2023), rosyjsku (2023) i włosku (2023).

Zagraniczne wydania docenili zarówno czytelnicy, jak i krytycy. Efektem tego było między innymi umiejscowienie Ksiąg Jakubowych w zestawieniu pięćdziesięciu najważniejszych powieści roku 2022 „The Washington Post” oraz na liście The Best Books of 2022 magazynu „The New Yorker”. Powieść przyniosła Tokarczuk trzecią nominację do nagrody Międzynarodowego Bookera (którą otrzymała w 2018 roku za Biegunów) oraz Nagrodę Literacką im. Jana Michalskiego (2018), Międzynarodową Nagrodę Literacką Kulturhuset Stadsteatern (2016) i Nagrodę Literacką Nike (2015).

Księgi Jakubowe, będące pochwałą różnorodności i bogactwa świata, a przede wszystkim Europy Środkowej, jedynie zyskują na swojej aktualności w obliczu niezliczonych kryzysów i trudności, z jakimi przyszło nam się mierzyć w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Dlatego też tak istotne jest odczytywanie powieści noblistki wciąż na nowo, by otworzyć się na inną perspektywę i pogłębić wrażliwość wobec otaczającej nas rzeczywistości.