Aleksander Dumas

Dziadkiem Aleksandra Dumasa był markiz Antoine-Alexandre Davy de la Pailleterie, który w 1760 r. wyjechał na San Domingo, gdzie objął funkcję Generalnego Komisarza Artylerii. W czasie swojego pobytu na wyspie zakochał się w murzyńskiej niewolnicy Marie-Cesette Dumas, która w 1762 r. urodziła mu syna Thomasa-Alexandre’a,  po nim na świat przyszło jeszcze troje dzieci. Gdy po 10 latach Marie-Cesette umarła, markiz sprzedał całą czwórkę i wrócił do Francji. Jednak samotność i trudy życia skłoniły go do odkupienia najstarszego syna Thomas-Alexandre’a, którego uznał za swego syna naturalnego i dał mu swoje nazwisko.

Ów 18-letni Mulat wkrótce zadziwił Paryż swoją egzotyczną urodą, ogromną siłą fizyczną i niezwykłymi umiejętnościami szermierczymi; był też inteligentny i bardzo oczytany. Po kłótni z ojcem zdecydował się wstąpić do wojska  jako prosty żołnierz, przyjmując nazwisko swojej matki – Dumas - przy którym pozostał już do końca życia.

Rewolucja, która obaliła ustalone normy, dała młodemu Dumasowi możliwość szybkiego awansu, a jego nieprawdopodobne wręcz czyny jeszcze go przyśpieszyły, dzięki czemu w wieku 31 lat otrzymał stopień generała dywizji, stając się najmłodszym i zarazem jednym z najdzielniejszych generałów Napoleona.

Stacjonując w Villers-Cotterês poznał Marię Ludwikę Labouret, z którą w 1792 r. wziął ślub. Państwo Dumas mieli dwoje dzieci: córkę Aleksandrynę (1793 r.) i syna Aleksandra (24.07.1802). Żyli spokojnie i zamożnie w swojej posiadłości w Villers-Cotterês aż do czasu kampanii  Napoleona w Egipcie. Generał Dumas, nie widząc w niej żadnego pożytku dla Francji, wdał się w spór z Napoleonem. Po powrocie do Francji urażony Napoelon nie zapłacił mu zaległych poborów i gdy generał Dumas zmarł w wieku zaledwie 44 lat, zostawił rodzinę bez środków do życia. Na jej utrzymanie łożyli dziadkowie Labouret. Młody Aleksander uczyć się nie lubił, za to świetnie fechtował, tańczył, strzelał i polował. Kiepska sytuacja finansowa rodziny zmusiła go do podjęcia pracy u notariusza, kiedy jednak zobaczył w teatrze Hamleta Szekspira, zafascynowany postanowił zostać dramaturgiem. Aby urzeczywistnić swoje marzenia przeniósł się do Paryża, gdzie podjął pracę w biurze Ludwika Filipa, księcia Orleanu.

Jednocześnie bywał w salonach literackich i zaczytywał się w dziełach romantyków: Schillera, Goethego, Walter Scotta, Byrona, Jamesa F. Coopera. I zaczął sam pisać...

10 II 1829 r. odbyła się premiera jego sztuki Henryk III i jego dwór, która odniosła wielki sukces. Dramat, tytułem nawiązujący do kronik historycznych Szekspira, ukazywał zarówno mechanizmy rywalizacji politycznej Henryka III z Gwizjuszem, jak i wielkie namiętności. Kolejne dramaty młodego pisarza (Christine, Antony) również cieszyły się ogromnym powodzeniem.

Gdy w 1830 r. wybuchła rewolucja lipcowa, Dumas przyłączył się do niej całym sercem. Musiał się jednak pogodzić z rozczarowaniem, gdy w jej wyniku, zamiast wymarzonej republiki powstała znowu monarchia (tzw. „lipcowa”).

Kolejne rozczarowanie wiązało się z brakiem powodzenia jego następnych sztuk. Zniechęcony wyrusza w 1832 r. w swoją pierwszą  długą podróż do Szwajcarii i Północnych Włoch, by później już z wielkim zamiłowaniem podróżować właściwie do śmierci. Dumas zwiedził południe Francji, Włochy i Sycylię, Belgię, dolinę Renu. W latach 1840-43 mieszkał we Florencji, potem podróżował m.in. do Hiszpanii, Afryki Płn., Holandii, Rosji, był w Grecji i na Kaukazie. Z każdej podróży przewoził mnóstwo wrażeń, które natychmiast przelewał na papier – tak powstały m.in. Impression de voyage (En Suisse), Le Midi de la France, Une année à Florence, Alger et Tunis, De Paris à Astrakhan, Le Caucase.

Dumas w tym czasie nie tylko podróżował, ale i z wielkim zapałem brylował w artystycznym światku Paryża oraz zdobywał coraz to nowe kochanki – wszystkie kochał i wszystkie chciał zatrzymać. Wplątywał się więc ciągle w coraz to nowe miłosne awantury i intrygi. Jedną z jego pierwszych kochanek była szwaczka Laura Labay – 8 lat starsza od Dumasa. W 1824 r. urodziła mu syna Aleksandra – Dumas syna uznał, ale żenić się chciał.

Wielki wpływ na Dumasa wywarła też aktorka Bella Kreissamner, która w 1831. r. urodziła jego córkę Marię Aleksandrynę. Kolejnym jego podbojem była aktorka Ida Ferrier – choć nie odznaczała się wielką urodą, umiała Dumasa omotać, a na koniec zmusić w 1840 r. do małżeństwa. Jednocześnie wcale nie żądała od niego wierności, sama miała wiele romansów i po kilku latach małżonkowie rozstali się za obopólną zgodą.

Zachęcony sukcesem Impression de voyage i pod wrażeniem popularności jaką zdobyły Tajemnice Paryża Eugeniusza Sue, publikowane w odcinkach w ówczesnej prasie, Dumas zdecydował się spróbować swoich sił w powieści. W 1841 r. wydaje Kawalera d’Harmental, później ukazuje się Georges (jedyna powieść Dumasa podejmująca wątki rasizmu), a w 1844 r. Trzej muszkieterowie – ogromna popularność tego utworu utwierdziła Dumasa w decyzji poświęcenia się powieści historycznej.

Warto przy tym zaznaczyć, że choć historia była w jego książkach podporządkowana literaturze, to napisanie każdej z  nich poprzedzał solidnymi studiami źródłowymi, odkrywając często fakty zapomniane lub nawet nieznane szerszej publiczności. Z czasem jego twórczości zaczął przyświecać nadrzędny cel: pragnął przybliżyć swoim czytelnikom historię narodu francuskiego, podobnie jak Balzac w „Komedii ludzkiej” opisał losy francuskiego społeczeństwa. Ambitny zamiar przedstawienia w powieściach losów Francji od Karola Wielkiego do czasów współczesnych ostatecznie się nie powiódł, choć Dumas pozostawił po sobie imponujący dorobek około 250 utworów. Oczywiście nie mógł ich napisać całkiem sam. Zawsze miał grupę współpracowników, którzy przedstawiali mu pierwszy zarys uzgodnionych wcześniej pomysłów, a Dumas je uzupełniał i rozwijał. Taki sposób zespołowego tworzenia był zresztą w tamtych czasach powszechny – tak malowano obrazy i pisano dramaty.

Warto przy tym zaznaczyć, że Dumas był prawdzimwym pionierem powieści historycznej. Był co prawda przed nim Walter Scott, ale u niego historia jest tylko tłem, a akcja i główne postaci są całkowicie wymyślone. Natomiast u Dumasa przynajmniej część postaci jest autentyczna (w Królowej Margot – wszyscy główni bohaterowie), podobnie jak większość przedstawianych wydarzeń. Jednocześnie pisarz bardzo dbał o to, by czytelnik mógł czerpać prawdziwą przyjemność z lektury jego powieści, dzięki czemu do dziś się nie zestarzały. Zarazem nie są to utwory o prostej czarno-białej konstrukcji i nieuchronnym happy-endzie. Uważny czytelnik dostrzeże nierzadkie złośliwości narratora obnażającego wady głównych bohaterów czy bez idealizacji ukazującego  małostkowść dawnych obyczajów.

Sukces pierwszych powieści pozwala Dumasowi na realizację marzenia – budowę zamku Monte Cristo. Pieniądze płyną do niego rzeką, a on garściami je wydaje.

Jednocześnie cały czas pisze – w niezwykłym tempie powstają W dwadzieścia lat później, Kawaler de Maison-Rouge, Dame de Monsoreau, Józef Balsamo, Wicehrabia de Bragelonne.

W 1848 r. pisarz znów przyłącza się do rewolucji, startuje w wyborach, ale nie udaje mu się zdobyć poselskiego mandatu.

Rozrzutność poprzednich lat doprowadza go do ruiny finansowej. Musi sprzedać zamek Monte-Cristo, dalej jednak tonie w długach i przed wierzycielami ucieka do Brukseli. W latach 50-tych usiłuje odzyskać powodzenie wydając gazety literackie – najpierw „Le Mousquetaire”, potem „Le Monte-Cristo”, jednak bez skutku.

Gdy dowiedział się o powstaniu Garibaldiego i jego walce o zjednoczenie Włoch, z ogromnym zaangażowaniem przyłączył się do sprawy. Garibaldi docenił jego wysiłki i po zwycięstwie mianował go dyrektorem wykopalisk i muzeów w Neapolu, gdzie Dumas pozostał do 1864 r. W 1863 r. ukazała się jego powieść San Felice. Odniosła ona nawet spory sukces, ale Dumasowi nie udało się już odzyskać dawnej pozycji – w Paryżu święcił teraz literackie triumfy jego syn (również Aleksander).

Wobec tego pisarz znów zaczyna podróżować, próbuje wznowić „Le Mousquetaire”, potem wylansować gazetę „D’Artagnan” – wszystko bez powodzenia. Zdrowie również odmawia mu posłuszeństwa. Po podróży do Hiszpanii, w 1870 r., przeprowadza się do willi swojego syna w Dieppe, gdzie umiera 5 XII 1872 r. Po śmierci ukazało się jeszcze jedno jego dzieło, zupełnie niezwykłe na tle pozostałej twórczości – Grand Dictionnaire de la Cuisine (Wielki Słownik Kulinarny).